De status van een verheven karakter in islam

  1. Het perfectioneren van een edel karakter was één van de belangrijkste doelen van de missie van de Profeet r

Allah ﷻ zegt: “Hij is Degene die de analfabeten een boodschapper uit hun midden heeft gezonden die hun Zijn verzen voordraagt en die hen reinigt en hun het boek en de wijsheid onderwijst, ook al verkeerden zij voordien in duidelijke dwaling.” (Soera al Jumu’ah 62:2) Dit vers openbaart één van de gunsten die Allah ﷻ aan de gelovigen heeft geschonken. Hij stelt dat Hij hun Zijn boodschapper Mohammed r heeft gezonden om hen de Qur’an te leren en om hen te reinigen. Reiniging kan alleen bereikt worden door het hart te zuiveren van de onvolmaaktheden zoals het toekennen van partners in aanbidding aan Allah, van een slecht moreel karakter met haat en jaloezie en door je woorden en daden te ontdoen van alle kwade praktijken. De Profeet r verklaarde eens: “Ik ben slechts gezonden om een edel karakter te perfectioneren.” (Sunan al Bayhaqi: 21301) Deze uitspraak maakt duidelijk dat één van de doelen van de missie van de Profeet r was om moreel karakter te verheffen en te perfectioneren, zowel van het individu als van de gehele maatschappij.

  1. Een edel karakter is een integraal onderdeel van geloof

Toen Profeet r gevraagd werd over de beste van de gelovigen, antwoordde de hij r: “Dat zijn degenen die het beste karakter en de beste omgangsvormen hebben.” (Sunan at Tirmidhi: 1162 en Sunan Abu Dawud: 4682)

De Qur’an gebruikt zelfs het Arabische, alomvattende woord birr om naar geloof te verwijzen. Zoals de Qur’an stelt: “Rechtschapenheid (birr) houdt niet in dat jullie je gezichten wenden naar het oosten of het westen. Rechtschapen is degene die gelooft in Allah, in de Laatste Dag, in de engelen, in het boek, in de profeten.” (Soera al Baqara 2:177) Het woord birr is een behoorlijk alomvattende term die alle vormen van rechtschapenheid bevat in woord en in daad. Daarom zei de Profeet r: “Rechtschapenheid (birr) is een goed karakter.” (Sahieh Muslim: 2553)

Dit wordt duidelijk uit de uitspraak van de Profeet r: “Geloof heeft ongeveer zestig takken. De hoogste hiervan is de geloofsgetuigenis (laa ilaha illallaah: niets of niemand is het waard om aanbeden te worden behalve Allah) terwijl de laagste hiervan het verwijderen is van een schadelijk object van de weg. Verlegenheid is een vorm van geloof.” (Sahieh Muslim: 35)

  1. Een edel karakter dringt zonder uitzondering door in alle daden van aanbidding

Elke keer wanneer Allah de gelovigen gebiedt om een daad van aanbidding te verrichten, vestigt Hij hun aandacht op het morele belang ervan of op het positieve effect ervan op individu en maatschappij. Er zijn hier talrijke voorbeelden van:

Het gebed: “Vestig de salaat [het gebed], want de salaat weerhoudt de mens van het gruwelijke en het verwerpelijke.” (Soera al Ankaboet 29:45)

De betaling van de verplichte liefdadigheid (zakaat): “Neem van hun bezittingen een bijdrage [zakaat] om hen te reinigen en te zuiveren.” (Soera at Tauba 9:105) Behalve dat je er vriendelijkheid mee toont en het de mensen gemakkelijk maakt, verfijnt zakaat het karakter van de weldoener en zuivert hij het van kwalijke praktijken.

Vasten: “O jullie die geloven! Het vasten is jullie voorgeschreven zoals het ook was voorgeschreven aan degenen vóór jullie, opdat jullie je bewust zijn van Allah.” (Soera al Baqara 2:183) Dit vers maakt overduidelijk dat het voornaamste doel van vasten de realisatie van het bewustzijn van Allah is, door te gehoorzamen aan zijn geboden en door alle woorden en daden te vermijden die Hij heeft verboden. Zoals de Profeet r zei: “Wie valse woorden en vals gedrag niet achterwege laat: Allah heeft er geen behoefte aan dat hij zijn eten en drinken achterwege laat.” (Sahieh al Bukhari: 1804) Daarom geldt: als vasten geen effect heeft op je gedrag en op je omgang met anderen, dan zal het ook zijn ware doel niet bereiken.

  1. Allah ﷻ stelt een grootse beloning in het vooruitzicht voor degene die een goed karakter in acht nemen

Het tekstuele bewijs hiervoor vanuit de Qur’an en de soenna is overweldigend. Enkele voorbeelden:

  • Goed karakter zal de zwaarste rechtschapen daad zijn op de schaal van je daden op de Dag des Oordeels.

De Profeet r zei: “Geen daad die geplaatst zal worden op de schaal der daden [op de Dag des Oordeels] zal zwaarder wegen dan goed karakter. Iemand met een goed karakter zal de rang verkrijgen van degenen die een goede vermelding van vrijwillige vastendagen en gebeden hebben.” (Sunan at Tirmidhi: 2003)

  • Het zal de daad zijn die de mensen het vaakst het paradijs binnen zal leiden.

Toen de Profeeet r gevraagd werd welke daad de mensen het meest naar het paradijs zou leiden, antwoordde hij: “Vroomheid en goed karakter.” (Sunan at Tirmidhi: 2004 en Sunan Ibn Maajah: 4246)

  • Van alle mensen zullen degenen die een goed karakter hebben, op de Dag des Oordeels het dichtst bij de Profeetr staan.

De Profeet r zei: “Degenen van jullie die het geliefdst zijn bij mij en die op de Dag des Oordeels het dichtst bij mij zullen staan, zijn degenen met het beste karakter.” (Sunan at Tirmidhi: 2018)

  • De Profeet r garandeert een huis in het hoogste deel van het paradijs voor degenen die een goed karakter hebben.

“Ik garandeer een huis in de omgeving van het paradijs voor degenen die stoppen met ruzie maken, zelfs als zij gelijk hebben; en ik garandeer een huis in het midden van het paradijs voor degenen die stoppen met liegen, ook als ze een grap maken; en ik garandeer een huis in het hoogste deel van het paradijs voor degenen die een goed karakter en goede omgangsvormen hebben.” (Sunan Abu Dawud: 4800)

Onderscheidende kenmerken van een edel karakter in islam

Een edel karakter in islam wordt gekenmerkt door een aantal unieke kwaliteiten die het onderscheiden van alle andere geloven. Onder deze kwaliteiten zijn de volgende:

  1. Een edel karakter wordt niet beperkt tot een bepaald soort mens

Allah de Almachtige heeft de mens in verschillende vormen, kleuren en talen geschapen. Ze zijn voor Hem allen gelijk en niemand wordt bevoordeeld boven een ander behalve door vroomheid en een edel karakter. Zoals de Qur’an stelt: “O mensen! Wij hebben jullie vanuit een man en een vrouw geschapen. En Wij hebben jullie tot volkeren en stammen gemaakt, opdat jullie elkaar leren kennen. De meest edelmoedige onder jullie bij Allah is degene van jullie die zich het meest bewust is van zijn verantwoordelijkheden.” (Soera al Hoejoeraat 49:13)

Een edel karakter is zelfs wat de relatie bepaalt van de moslims met alle andere leden van de maatschappij: er is geen verschil tussen rijk en arm, zwart en wit, Arabisch of niet, of tussen prins en bedelaar.

Omgang met niet-moslims

Allah ﷻ gebiedt ons om zonder uitzondering aan iedereen vriendelijkheid en hoffelijkheid te betuigen, want rechtvaardigheid, vriendelijkheid en barmhartigheid zijn aspecten van het goede karakter dat de moslim in acht dient te nemen in zijn woorden en zijn daden, zowel met moslims als met niet-moslims. Een moslim dient zijn goede karaktereigenschappen te belichamen om zo anderen op te roepen tot deze geweldige religie die islam is.

De Qur’an zegt: “Allah verbiedt jullie niet om jegens degenen die niet met jullie strijden om [jullie] geloof en jullie niet verdrijven uit jullie woonplaatsen, goed te doen en hen rechtvaardig te behandelen. Allah houdt van degenen die rechtvaardig zijn.” (Soera al Moemtahina 60:8)

Allah verbiedt het ons om vrienden te worden met de oorlogvoerende niet-moslims die ons bestrijden vanwege onze religie. Hij verbiedt ons ook om hun manier van leven te bewonderen omdat deze ongelovigheid en polytheïstische praktijken hooghoudt. Zoals de Qur’an stelt: “Allah verbiedt jullie echter om degenen als bondgenoten te nemen die alleen met jullie strijden vanwege [jullie] geloof en jullie verdrijven uit jullie woonplaatsen en [anderen] helpen om jullie te verdrijven. Degenen die hen als bondgenoot nemen, dat zijn de onrechtplegers.” (Soera Al Moemtahina 60:9)

  1. Een edel karakter wordt niet beperkt tot de mens

De goede behandeling van dieren

De Profeet r vertelde eens over een vrouw die de bestraffing van het hellevuur verdiende omdat zij een kat had vastgezet en verhongerd. Hij vertelde ook over de man die vergeven werd door Allah omdat hij een dorstige hond wat te drinken had gegeven: “Een vrouw ging het hellevuur binnen vanwege een kat die zij had vastgebonden, zonder het te eten te geven of het vrij te laten om ongedierte van de aarde te eten.” (Sahieh al Bukhari: 3140 en Sahieh Muslim: 2619)

Hij zei ook: “Een man liep langs de weg en kreeg dorst. Hij vond een bron. Hij daalde af in de bron, dronk wat en kwam eruit. Hij zag vervolgens een hijgende hond die modder at vanwege zijn extreme dorst. De man zei: ‘Deze hond is op dezelfde manier als ik uitgeput geraakt van de dorst.’ Hij daalde af in de bron en vulde zijn schoen met water en gaf de hond wat te drinken. Allah dankte hem voor zijn goede daad en vergaf hem.” De mensen vroegen: “Boodschapper van Allah! Is er een beloning voor ons voor het dienen van deze dieren?” “Ja,” antwoordde hij, “er is een beloning voor het dienen van elk levend wezen.” (Sahieh al Bukhari: 5663 en Sahieh Muslim: 2244)

Behoud van natuur en milieu

Islam instrueert ons om de wereld tot een betere plek te maken door gebruik te maken van de natuurlijke bronnen van de aarde om zo een beschaving op te bouwen en ons bezig te houden met ontwikkeling en productie voor het algemeen welzijn van de mensheid. Tegelijkertijd dienen we te proberen om zulke natuurlijke bronnen te behouden en anderen ervan te weerhouden om ze te misbruiken of onnodig te verspillen. Verderf in al haar vormen en door wat voor middelen het dan ook veroorzaakt wordt, wordt in islam afgekeurd en verafschuwd door de Schepper Zelf. Zoals de Qur’an stelt: “En Allah houdt niet van verderf.” (Soera al Baqara 2: 205)

De zorgen die islam hierover heeft zijn zo sterk dat het haar aanhangers voorschrijft om zelfs rechtschapen daden te verrichten en zich bezig te houden met zaken zoals het verbouwen van het land, in tijden van grote beroering en onder angstaanjagende omstandigheden zoals op de Dag des Oordeels. Zoals de Profeet r eens voorschreef: “Als de Dag des Oordeels plaatsvindt [en deze gebeurtenis wordt herkend] terwijl een man een stek van een palmboom vastheeft [om te planten] laat hem, als hij ertoe in staat is, deze planten.” (Musnad Ahmed: 12981)

  1. Een edel karakter in alle aspecten van het leven

De familie

Islam benadrukt het belang van een edel karakter voor alle familieleden. Zoals de Profeet r zei: “De beste van jullie zijn degenen die het beste zijn voor hun vrouwen, en ik ben de beste van jullie in dat aspect.” (Sunan at Tirmidhi: 3895)

  • Ondanks dat de Profeet Mohammed r de beste mens aller tijden was, deelde hij huishoudelijke taken met zijn vrouwen en hielp hij in huis. Zoals Aisha ~, één van zijn vrouwen, eens over hem zei: “Hij had de gewoonte om zijn vrouwen te helpen in het huishouden.” (Sahieh al Bukhari: 5048)
  • Hij maakte ook grappen met zijn familieleden. Aisha ~ zei: “Ik vergezelde de Profeet r op een bepaalde reis, toen ik jong en dun was. De Profeet r vroeg de mensen om vooruit te lopen en zij liepen door. Vervolgens wendde hij zich tot mij en zei: ‘laten we een wedstrijd houden.’ Ik liep tegen hem en won de wedstrijd. Hij sprak er verder niet meer over. Toen ik later wat zwaarder werd en het incident helemaal vergeten was, vergezelde ik hem weer een keer op een andere reis. Hij vroeg de mensen weer om vooruit te lopen en dit deden zij. Toen vroeg hij mij om tegen hem te lopen. Ik liep tegen hem, maar hij won. De Profeet lachte en zei: ‘Dit was om mijn vorige nederlaag goed te maken.’” (Musnad Ahmed: 26277)

Handel

Omdat de liefde van mensen voor rijkdom hen er nog wel eens onder krijgt, kan dit er toe leiden dat zij verboden praktijken begaan. Daarom benadrukt islam het belang van het in acht nemen van een edel karakter, zodat aan dit soort praktijken een eind gemaakt kan worden. Wat volgt zijn enkele voorbeelden van de punten die islam hierbij benadrukt:

  • Het waarschuwt handelaren die frauduleus werken voor een strenge bestraffing op de Dag des Oordeels. Zoals de Qur’an stelt: “Wee de zwendelaars, diegenen die, wanneer ze [andere] mensen hun aandeel laten afwegen, exact de volle maat laten afmeten, doch die, wanneer ze zelf moeten afwegen en afmeten, minder geven dan gepast is.” (Soera al Moetafiffien 83:3)
  • Het moedigt handelaren aan om vriendelijkheid en mildheid te betuigen. Zoals de Profeet r zei: “Moge Allah genade hebben met een man die vriendelijk is wanneer hij koopt, wanneer hij verkoopt en wanneer hij opeist wat hem toekomt.” (Sahieh al Bukhari: 1970)

Industrie

Islam adviseert werkende mensen om een aantal ethische principes en normen in acht te nemen, waaronder de volgende:

  • Om zo bekwaam mogelijk te zijn in hun werk. Zoals de Profeet r zei: “Allah houdt ervan om te zien, dat wanneer je iets doet, je het goed doet.” (Musnad Abu Ya’laa: 4386 en Al Bayhaqi’s Shu’ab al Iemaan: 5313)
  • Om hun verplichtingen na te komen. Zoals de Profeet r zei: “De tekenen van de hypocriet zijn er drie: als hij spreekt, liegt hij; als hij iets belooft, verbreekt hij zijn belofte; en wanneer hem iets is toevertrouwt, beschaamt hij dit vertrouwen.” (Sahieh al Bukhari: 33)
  1. Een edel karakter onder alle omstandigheden

Er zijn op geen enkele manier uitzonderingen wanneer het aankomt op een goed moreel karakter in islam. Een moslim dient de voorschriften van islamitische wetgeving te volgen en een edel karakter in acht te nemen, zelfs in oorlogstijd of in andere moeilijke tijden. In islam is er namelijk niet zoiets als ‘het doel heiligt de middelen.’ Met andere woorden: slechte of oneerlijke methoden van handelen zijn op geen enkele manier acceptabel, zelfs als het resultaat van de handeling positief is.

Vanwege deze reden heeft islam regels en criteria vastgelegd die het gedrag van de moslim zelfs sturing geven in oorlogstijd. Op die manier geven moslims zich niet over aan woede-uitbarstingen die worden aangestuurd door een intolerantie die hun boosheid voedt en die tegemoetkomt aan haat en kwaadaardige en egoïstische neigingen.

Islamitische oorlogsethiek

  1. Islam gebiedt rechtvaardigheid ten opzichte van niet-moslims en waarschuwt ertegen om hen te benadelen. De Qur’an zegt: “En laat niet de vijandschap van een volk jullie ertoe brengen onrechtvaardig te handelen. Handel rechtvaardig: dat ligt dichter bij vroomheid.” (Soera al Maa’ida 5:8) Dat wil zeggen: laat je vijandschap er niet toe leiden dat je grenzen overschrijdt en je jezelf afwendt van rechtvaardigheid in woord of daad.
  2. Wanneer je onderhandelt met de vijand, zijn verraderlijkheid en verraad ten strengste verboden. Islam verbiedt verraad en verraderlijkheid zelfs wanneer dit tegen de vijand is gericht. Zoals de Qur’an stelt: “Allah houdt niet van de verraders.” (Soera al Anfaal 8:58)
  3. Verminking van vijanden of overledenen is ten strengste verboden. Het verminken van lijken is ten strengste verboden en absoluut niet toegestaan. Zoals de Profeet r eens beval: “Vermink geen mensen.” (Sahieh Muslim: 1731)
  4. Het is verboden om mensen die niet bij de strijd betrokken zijn te doden, de natuurlijke omgeving te verwoesten of verderf in het land te zaaien. Abu Bakr As Siddieq t, de eerste rechtgeleide kalief en de beste metgezel van de Profeet r, stuurde een militaire expeditie naar de noordelijke grenzen van het Romeinse rijk. Hij sprak de leider, Usaamah ibn Zayd t, aan en zei: “Laat je leger geen jonge kinderen, oude mensen of vrouwen doden. Ontwortel of verbrand geen palmbomen en hak geen fruitbomen om. Slacht geen schapen, koeien of kamelen, behalve om te eten. Je zult mensen tegenkomen die als kluizenaar zijn gaan leven: laat hen zodat zij het doel kunnen behalen waarvoor zij dat zijn gaan doen.” (Tariekh Ibn ‘Asaakir, vol. 2, blz. 50)