Rente (Ribaa)

Rente (ribaa) is de bepaling van een honorarium aan een krediet en aan andere geleende bezittingen, bovenop het oorspronkelijk geleende bedrag. Hierdoor wordt er winst gemaakt op de lening, iets dat ten strengste verboden is in islam omdat er schade en onrecht mee gemoeid is.

Er zijn verschillende soorten ribaa, maar de meest serieuze vorm van ribaa, en die daarom het meest onrechtmatig is, is degene die samenhangt met leningen en schulden. Het omvat elk vastgesteld bedrag bovenop de oorspronkelijke lening of schuld en komt in twee vormen:

Elke lening of schuld waarbij degene die geld uitleent winst maakt is een vorm van ribaa.

• Ribaa op schulden

Dit soort ribaa vindt plaats bij elke schuld waarbij bindend is bepaald dat de schuldenaar een som geld overhandigt aan de schuldeiser, die hoger is dan het oorspronkelijke bedrag van de lening.

Een voorbeeld: Jan leent duizend euro van Martijn en belooft dat hij het na een maand terugbetaalt. Echter, Jan ontdekt dat hij niet in staat is om de schuld na een maand terug te betalen, waarop Martijn, de schuldeiser, bepaalt dat Jan de schuld direct afbetaalt zonder verhoging van het oorspronkelijke of dat hij 1100 euro betaalt na een extra maand uitstel. Als hij echter na een maand nog steeds niet kan betalen, zal Martijn de afbetaling nog een maand uitstellen op voorwaarde dat Jan hem 1200 euro betaalt.

• Ribaa op leningen

Bij dit type ribaa leent iemand van een ander persoon of van een bank met een bepaling ten tijde van het contract dat degene die leent, een door beiden overeengekomen jaarlijkse rente betaalt van 5% over het geld dat is uitgeleend.

Een voorbeeld: Jan is geïnteresseerd in een huis dat 100.000 euro waard is, maar heeft niet genoeg geld om het te kopen. Hij vraagt een lening aan bij de bank, met als voorwaarde dat hij de bank gedurende vijf jaar, in maandelijkse betalingen, 150.000 euro zal betalen.

Ribaa is ten strengste verboden in islam en is één van de grote zonden wanneer de lening met rente is aangegaan. Dit geldt voor een investeringslening om een bedrijf of tak van industrie te financieren, of om een belangrijke aanschaf te doen zoals een huis of andere bezittingen, maar ook voor een kleinere lening voor consumptieve doeleinden op persoonlijk vlak, vanwege familieredenen of voor huishoudelijke zaken.

Het aanschaffen van goederen in termijnen waarbij de uiteindelijke prijs hoger is dan de oorspronkelijke prijs in contanten, wordt echter niet beschouwd als een vorm van ribaa.

Een voorbeeld: iemand kan kiezen om een keukenapparaat aan te schaffen voor duizend euro contant of om er 1200 euro voor te betalen in maandelijkse termijnen van honderd euro aan de eigenaar van de winkel waar hij het apparaat aanschafte.

Islamitische regelgeving omtrent ribaa

Tekstueel bewijs uit de Qur’an en de profetische overleveringen wijzen erop dat ribaa ten strengste verboden is in islam, dat het één van de grote zonden is en dat Allah aan geen enkele zondaar oorlog heeft verklaard behalve aan degenen die met ribaa handelen. Ribaa is zelfs niet alleen verboden in islam maar ook in voorgaande goddelijke religies. Dergelijke regelgeving is echter veranderd nadat er verschillende verdraaiingen waren binnengeslopen in de heilige teksten van deze religies, die vervolgens ook vele andere regelgeving wijzigden. Allah ﷻ benoemt dat Hij een groep van de Mensen van het Boek een straf oplegde “vanwege het verteren van rente door hen, ofschoon het hun was verboden.” (Soera an Nisaa’ 4:161)

Bestraffing van ribaa

1. Degenen die transacties met rente aangaan stellen zich bloot aan een oorlog die Allah ﷻ en Zijn boodschapper r hebben uitgeroepen tegen degenen die handelen met ribaa, waarmee zij dus hun vijand worden. Zoals de Qur’an stelt: “Indien jullie dit niet doen, besef dan dat je in [staat van] oorlog verkeert met Allah en Zijn boodschapper. Indien jullie berouw tonen, behoort het [reeds verkregen] kapitaal aan jullie toe. Noch begaan jullie dan onrecht, noch wordt jullie dan onrecht aangedaan.” (Soera al Baqara 2:275) Een dergelijke oorlog zal zeker een verwoestende fysieke en psychologische uitwerking hebben. De verschillende vormen van diepgewortelde ongerustheid en depressie waar mensen tegenwoordig aan lijden, zijn zeker een teken van een dergelijke oorlog die Allah heeft uitgeroepen tegen degenen die ongehoorzaam zijn door transacties met rente aan te gaan. De gevolgen van deze oorlog zullen in het hiernamaals onvoorstelbaar veel erger zijn.
2. De genade van Allah zal ontzegd worden aan degenen die transacties met rente aangaan op wat voor manier dan ook. Jaabir ibn ‘Abdullah t overleverde: “De boodschapper van Allah r vervloekte de persoon die rente aanvaardde, degene die het gaf, degene die het vastlegde en de twee getuigen ervan.” Hij r zei: “Het zijn allemaal zondaren.” (Sahieh al Muslim: 1598)
3. Ze zullen op de Dag des Oordeels opgewekt worden op een dermate onooglijke manier dat ze zullen rondstrompelen, met schokkend en schuddend lijf, als iemand die lijdt aan waanzin of epilepsie. Zoals de Qur’an zegt: “Degenen die rente eten [verteren] kunnen niet [uit hun graven] verrijzen dan alleen zoals degene die door de aanraking van de satan is neergeslagen.” (Soera al Baqara 2:275)
4. Winst die gemaakt is uit transacties met rente, hoe groot het ook mag lijken, zal zonder enige zegening zijn. Degenen die gebruik maken van dergelijke winst zullen geluk noch gemoedsrust vinden. Zoals de Qur’an vermeldt: “Allah doet de rente teniet en vermenigvuldigt [het profijt] van liefdadige bedragen.” (Soera al Baqara 2:276)

Nadelige effecten van ribaa op het individu en de gemeenschap

Islam heeft ribaa ten strengste verboden vanwege de grote schade die het zeker zal veroorzaken voor het individu en voor de gemeenschap. Dergelijke nadelige effecten omvatten de volgende zaken:

1. Het veroorzaakt een grote ongelijkheid in de verdeling van bezit en maakt de kloof tussen rijk en arm groter.

Ribaa heeft de neiging om te zorgen voor een concentratie van rijkdom in de handen van enkele individuen en weerhoudt het ervan om gebruikt te worden voor het nut van de gemeenschap. Het zorgt voor een ongelijke verdeling van rijkdom en middelen en verdeelt de maatschappij in een kleine, superrijke minderheid en een grote, arme meerderheid. Een dergelijke stand van zaken zorgt meestal voor een stijging van haat en misdaad in de samenleving.

2. Het moedigt buitensporigheid en verspilling aan.

Omdat bij financiële instellingen leningen met rente beter dan ooit beschikbaar zijn, worden veel mensen aangemoedigd om zeer spilzuchtig te leven. Ze vinden een financiële instelling waarvan ze geld lenen om tegemoet te komen aan allerlei behoeften aan luxegoederen, om vervolgens vooral gebukt te gaan onder de schulden die hen depressies, spanningen en stress opleveren, omdat ze deze onmogelijk kunnen afbetalen.

3. Het weerhoudt investeerders ervan om in nuttige binnenlandse projecten te investeren.

Gelokt door de winst uit rente die het woekersysteem investeerders toestaat middels hun kapitaal, investeren ze dit kapitaal niet in de binnenlandse industrie of in landbouwprojecten of commerciële projecten, ongeacht hoe nuttig dergelijke projecten kunnen zijn voor de samenleving. Ze investeren hier niet in omdat ze van mening zijn dat zulke projecten een bepaald risico en een grote inspanning inhouden.

4. Het ontneemt alle zegeningen van rijkdom en leidt tot economische crises.

De meeste economische crises die financiële instellingen of individuen ondergaan, worden veroorzaakt door het vasthouden aan transacties met rente. Daarom zijn zulke transacties zonder zegeningen, in tegenstelling tot daden van liefdadigheid, die rijkdom zegenen en haar doen toenemen. Zoals de Qur’an stelt: “Allah doet de rente teniet en vermenigvuldigt [het profijt] van liefdadige bedragen.” (Soera al Baqara 2:276)

Elke lening of schuld waarbij degene die geld uitleent winst maakt is een vorm van ribaa.

Wat is de regelgeving met betrekking tot iemand die islam aanneemt terwijl deze reeds een contract met rente is aangegaan?

Dit omvat twee zaken:

1. Als je degene bent die rente aanneemt, maak je enkel aanspraak op je kapitaal en moet je hiermee stoppen zo gauw je moslim bent geworden. Zoals de Qur’an stelt: “Indien jullie berouw tonen, behoort het [reeds verkregen] kapitaal aan jullie toe. Noch begaan jullie dan onrecht, noch wordt jullie dan onrecht aangedaan.” (Soera al Baqara 2:275) Als je nog verdere rente ontvangt nadat je islam hebt aangenomen, dan kun je het kwijtraken door het aan liefdadigheidsinstellingen te schenken.
2. Als je degene bent die rente betaalt, zijn er twee mogelijkheden:

• Als je het contract kunt opzeggen zonder grote verliezen te lijden, dien je dit te doen.
• Als je het contract niet kunt opzeggen behalve door grote verliezen te lijden, mag je de contracttijd volmaken, maar dan dien je grote vastberadenheid te tonen om in de toekomst dergelijke contracten niet meer aan te gaan. Zoals de Qur’an stelt: “Wie dan ook een vermaning van zijn Heer ontvangt en dan [ophoudt met het handelen met rente], hem behoort toe hetgeen hij [zich] eerder heeft [verworven]. Zijn zaak ligt bij Allah [wat de beoordeling ervan betreft]. En wie terugkeert [terugvalt naar het verrekenen van rente], zij zijn de metgezellen van het vuur. Zij zijn daarin voor eeuwig verblijvenden.” (Soera al Baqara 2:275)