Pokora i skupienie podczas modlitwy

 Sługa znajduje się najbliżej swego Pana, kiedy wykonuje pokłon w modlitwie..

Pokora i skupienie w modlitwie (chuszū‘) stanowi podstawę modlitwy i obejmuje głęboką koncentrację i całkowitą pokorę stającego przed Wszechmogącym Allahem. Muzułmanin robi co może, by się skoncentrować i zrozumieć wersety Koranu oraz suplikacje wypowiadane podczas modlitwy.

Jest to jedna z najlepszych form czci. Dlatego Allah ﷻ powiedział w Swej Księdze, że jest to jedna z cech charakteryzujących wiernych: „Szczęśliwi są wierzący, którzy są pokorni w swoich modlitwach” (Al Mu’minūn, 23:1-2).

Ci, którzy wykazują chuszu‘ w modlitwach, doświadczają słodyczy czci i wiary, dlatego Prorok r mówił: „A osłodą jest dla mnie modlitwa” (Sunan An Nasā’ῑ: 3940).

Sposoby na osiągnięcie chuszu‘ w modlitwie

Jest wiele sposobów, dzięki którym można sobie pomóc osiągnąć ten stan pokory i skupienia w modlitwie, między innymi:

1. Czyniąc niezbędne przygotowania do modlitwy:

Można to zrobić, udając siędo meczetu wcześniej (mężczyźni) i wykonując zalecane czynności poprzedzające modlitwę. Pomaga również założenie właściwego, ładnego ubrania i pójście do meczetu z pokorą i w dystyngowany sposób.

2. Unikając wszystkiego, co rozprasza:

Muzułmanin nie może się modlić, kiedy coś rozprasza jego uwagę, np. obrazki, hałasy, odczuwanie potrzeby załatwienia się czy uczucie głodu i pragnienia, podczas gdy zostało podane jedzenie. Unikając takich rozpraszających czynników, uzyskuje się spokój umysłu, co ułatwia odpowiednie skoncentrowanie się na tym wspaniałym akcie czci, który zamierza się wykonać.

3. Ṭuma’nῑna: :

Ṭuma’nῑna nie ma odpowiednika w języku polskim i ogólnie oznacza unikanie pośpiechu podczas modlitwy. Prorok r nigdy nie wykonywał modlitwy w pośpiechu. Doskonale wykonywał wszystkie pozycje i ruchy w modlitwie i nie przechodził do kolejnej pozycji, zanim każda z kości nie przyjęła swojej właściwej pozycji. Nakazywał też tym, którzy wykonywali swe modlitwy pospiesznie, by się nie spieszyli i wykonywali ruchy powoli. Porównał pospieszne wykonanie modlitwy do dziobania wron.

Kiedyś powiedział do swych Towarzyszy: „Najgorszym złodziejem jest ten, który kradnie z własnej modlitwy”. Zapytali go: „Jak ktoś może kraść ze swej modlitwy?” Odpowiedział: „Nie wypełniając należycie jej skłonów i pokłonów” (Musnad Aḥmad: 22642).

Ci, którzy pospiesznie wykonują swoje modlitwy, nie mogą ich wykonać z głęboką koncentracją i całkowitą pokorą wobec Wszechmogącego Allaha, gdyż pośpiech bez wątpienia wpływa na skupienie i pokorę w modlitwie.

4. Rozmyślanie nad wielkością Allaha:

Musimy rozmyślać nad wielkością i majestatem Stwórcy, i zdawać sobie sprawę z własnej słabości i marności. To sprawia, że bardziej czcimy Allaha, zwierzając Mu się i wznosząc do Niego błagania, ulegli, pokorni i skruszeni. Musimy również pamiętać o wiecznym szczęściu, jakie Allah ﷻ przygotował dla posłusznych wierzących i srogiej karze, jaką przygotował dla niewierzących, a także myśleć o dniu, w którym staniemy przed Allahem i zostaniemy osądzeni.

Allah ﷻ wspomniał w Koranie, że ci, którzy wznoszą modlitwy do Niego są tymi, którzy wierzą, że Go spotkają: „Proście o pomoc w cierpieniu i modlitwie! Zaprawdę, to jest trudna rzecz, ale nie dla ludzi pokornych, którzy wierzą, że spotkają swego Pana i że do Niego powrócą” (Al Baqara, 2:45-46)

Im bardziej świadomi jesteśmy tego, że Allah nas słyszy, obdarza nas i odpowiada na nasze modlitwy, tym większą pokorę w sobie rozwijamy i tym bardziej zastanawiamy się nad wielkością Allaha.

5. Zastanawianie się nad wersetami Koranu i słowami uwielbienia wypowiadanymi w modlitwie i reakcja emocjonalna na nie:

Koran został objawiony po to, by się nad nim zastanawiać, jak sam głosi: „To jest Księga, którą tobie zesłaliśmy, błogosławiona – aby oni zastanawiali się nad jej znakami i aby się opamiętali ludzie posiadający rozum” (Ṣāḍ, 38:29). Tego nie można osiąnąć bez zrozumienia znaczenia suplikacji i wersetów koranicznych recytowanych w modlitwie. Zastanawianie się nad znaczeniem tego, co się recytuje, oraz nad swym własnym jestestwem, sprawia, że człowiek bardziej się koncentruje i wykazuje większą pokorę w modlitwie, a nawet doprowadza go do łez. Tak dzieje się przy każdym wersecie, jaki widzi lub słyszy, zgodnie z przekazem Koranu: „I ci, którzy – kiedy się im wspomina znaki ich Pana – nie stają naprzeciw nich głusi i ślepi” (Al Furqān, 25:73).

Modlitwa piątkowa (ṣalāt-ul dżumu‘a)

Allah zalecił w piątek, w porze modlitwy południowej (ẓuhr), modlitwę piątkowa (ṣalat-ul dżumu‘a), która jest jednym z najważniejszych rytuałów islamskich i jednym z najważniejszych obowiązków. Tego dnia muzułmanie zbierają się, by wysłuchać kazania wygłaszanego przez imāma i wykonują modlitwę piątkową.

Zalety piątku

Piątek jest najlepszym i najważniejszym dniem tygodnia, gdyż Allah ﷻ wyróżnił go ponad innymi dniami z powodu wielu zalet, między innymi:

• Allah ﷻ wyróżnił wspólnotę Muḥammada, wybierając ten dzień wyłącznie dla muzułmanów, zgodnie z przekazem Proroka r : „Allah odwiódł tych, którzy przybyli przed nami, od piątku. Żydzi mieli sobotę, a chrześcijanie mieli niedzielę. Wtedy Allah sprawił, że przybyliśmy my i poprowadził nas do piątku” (Saḥῑḥ Muslim: 856).
• Allah stworzył w piątek Adama i tego też dnia będzie miał miejsce Dzień Sądu, zgodnie z przekazem Proroka r : „Piątek jest najlepszym dniem, w jakim wschodzi słońce. Tego dnia został stworzony Adam; tego dnia został wpuszczony do Raju i tego dnia został z niego wydalony. Dzień Sądu także będzie miał miejsce w piątek” (Saḥῑḥ Muslim: 854).

Kto musi uczestniczyć w modlitwie piątkowej?

Modlitwa piątkowa jest religijnym obowiązkiem dla tych, którzy spełniają następujące warunki:

1. Są mężczyznami. Kobiety nie muszą w niej uczestniczyć.
2. Są prawomocnie rozliczani (mukallaf) ze swoich czynów. Nie jest obowiązkowa dla osób chorych umysłowo czy dzieci, które nie osiągnęły jeszcze wieku dojrzałości.
3. Są rezydentami. Nie jest ona obowiązkowa dla podróżujących ani dla tych, którzy żyją na obszarach oddalonych od miast.
4. Osoba sprawna: Jeśli ktoś jest chory, nie musi uczestniczyć w modlitwie piątkowej.

Modlitwa piątkowa: opis i dotyczące jej przepisy

1. Zalecane jest, by muzułmanin wziął rytualną kąpiel (ghusl), ubrał ładne, czyste ubrania i udał się do meczetu wcześniej, przed rozpoczęciem chuṭby.
2. Muzułmanie gromadzą się w meczecie. Imām wchodzi na ambonę (minbar), odwraca się twarzą do zebranych i wygłasza kazanie (chuṭba), które składa się z dwóch części, pomiędzy którymi na chwilę siada. W tym kazaniu zachęca ich do bogobojności, daje im rady, naucza ich i recytuje wersety z Koranu.
3. Muzułmanie powinni słuchać uważnie kazania. Nie mogą w tym czasie rozmawiać ani robić czegokolwiek, co pozbawiłoby ich korzyści wynikającyc z chuṭby, nawet bawić się dywanikiem, kamykami czy piaskiem.
4. Następnie imām schodzi z ambony, zajmuje swą pozycję przed modlącymi i prowadzi ich w modlitwie składającej się z dwóch cykli, podczas której recytuje Koran na głos.
5. Modlitwa piątkowa może być wykonana tylko wtedy, gdy obecna jest określona ilość osób. Jeśli ktoś ją opuści z ważnych przyczyn, nie może jej wykonać sam, gdyż będzie ona wtedy nieważna. Zamiast tego musi wykonać codzienną czterorakatową modlitwę południową (ṣalat-uẓ ẓuhr).
6. Jeśli muzułmanin przybywa spóźniony do meczetu i przyłączy się do zgromadzenia gdy pozostał mniej niż jeden cykl (rak‘a), wówczas gdy imām skończy, osoba ta musi kontynuować swą modlitwę, traktując ją jako zwykłą modlitwę południową (ṣalat-uẓ ẓuhr).
7. Ci muzułmanie, którzy są zwolnieni z wykonywania modlitwy piątkowej, jak kobiety i podróżujący, jednak mimo to decydują się ją wykonać w meczecie, nie muszą już wykonywać codziennej modlitwy południowej (ṣalat-uẓ ẓuhr).

Osoby zwolnione z uczestnictwa w modlitwie piątkowej

Prawo islamskie kładzie nacisk na to, by muzułmanie, którzy nie są zwolnieni z uczestnictwa w modlitwie piątkowej, brali w niej udział, i ostrzega tych, którzy zajmują się w tym czasie czymś innym: „O wy, którzy wierzycie! Niech wasze majątki i wasze dzieci nie odrywają was od wspomnienia Boga! A ci, którzy to czynią, poniosą stratę” (Al Dżumu‘a, 62:9).

Ostrzega również, że Allah zapieczętuje serca tych, którzy tę modlitwę opuszczają bez ważnego powodu, zgodnie ze słowami Proroka r : „Allah zapieczętuje serca tych, którzy opuszczają trzy kolejne modlitwy piątkowe [bez ważnego powodu]” (Sunan Abu Dāłūd: 1052; Musnad Aḥmad: 15498). To oznacza, że zalakuje On ich serca i umieści w nich ignorancję, tak jak w sercach hipokrytów i ludzi nieposłusznych.

Ważnym usprawiedliwieniem nieobecności na modlitwie piątkowej jest to, co wiąże się z dużymi trudnościami lub powoduje poważną szkodę dla zdrowia lub życia.

Czy zawód wymagający od człowieka pracy w czasie modlitwy piątkowej można uważać za ważne usprawiedliwienie opuszczenia jej?

 „Powiedz: ‘To, co jest u Boga, jest lepsze od zabawy i handlu! Bóg jest najlepszy z tych, którzy dają zaopatrzenie!” (Al Dżumu‘a, 62:11).

Ogólnie rzecz biorąc, praca nie jest dla muzułmanina usprawiedliwieniem dla opuszczania modlitwy piątkowej, gdyż Allah nakazuje nam, by porzucić wszelkie zajęcia, kiedy jest się wzywanym na modlitwę: „O wy, kótrzy wierzycie! Kiedy zostanie ogłoszone wezwanie do modlitwy w Dniu Zgromadzenia [tj. w piątek], śpieszcie gorliwie wspominać Boga i pozostawcie wszelki handel” (Al Dżumu‘a, 62:9). Dlatego od muzułmanina wymaga się wyboru takiej pracy, która umożliwi mu wypełnienie jego religijnych obowiązków, nawet gdyby miał otrzymywać gorsze wynagrodzenie.

Allah ﷻ mówi: „A temu, kto się boi Boga, On przygotuje jakieś wyjście; i da mu zaopatrzenie stąd, skąd on się nawet nie spodziewa. A temu, kto ufa Bogu, On sam wystarczy!” (Aṭ Ṭalāq, 65:2-3).

Modlitwa podróżnego

• Zaleca się, by podróżujący, który przemieszcza się z miejsca w miejsce lub przebywa gdzieś czasowo przez okres krótszy niż cztery dni, skracał modlitwę z czterech cykli do dwóch. Wówczas wykonuje dwa cykle (rak‘āt) zamiast czterech w modlitwie południowej (ẓuhr), popołudniowej (‘aṣr) i nocnej (‘isza’), chyba że modli się za lokalnym imāmem – w takim przypadku musi go naśladować.
• Może nie wykonywać modlitw nadobowiązkowych, które są wykonywane regularnie wraz z modlitwami obowiązkowymi (as sunan ar rałātib), z wyjątkiem modlitwy nadobowiązkowej przed fadżr.
• Może połączyć modlitwę południową (ẓuhr) z popołudniową (‘aṣr) oraz modlitwę wieczorną (maghrib) z nocną (‘isza’) w porze którejś z nich. Jest to ułatwienie i łaska, zmniejszająca trudy związane z podróżą.

Modlitwa chorego

Muzułmanin musi wykonywać modlitwy obowiązkowe w każdych okolicznościach, jeśli tylko jest świadomy i posiada pełnię władz umysłowych. Jednakże islam bierze pod uwagę różne sytuacje, w jakich ludzie mogą się znaleźć, a także ich specjalne potrzeby, stąd jego regulacje dotyczące osób chorych.

Aby lepiej to wyjaśnić, podane zostaną przykłady:

• Jeśli ktoś jest zbyt chory, by móc stanąć, albo gdy wykonanie modlitwy w pozycji stojącej opóźniłoby jego powrót do zdrowia, osoba ta może wykonać modlitwę na siedząco. Jeśli i tego nie może zrobić, wówczas może modlić się, leżąc na boku. Prorok r powiedział: „Módlcie się na stojąco; jeśli tego nie możecie zrobić, módlcie się na siedząco; jeśli i tego nie możecie zrobić, to módlcie się [leżąc] na boku” (Saḥῑḥ Al Buchārῑ: 1066).
• Jeśli nie może wykonać skłonu lub pokłonu, może po prostu pochylić głowę tak mocno, jak jest w stanie.
• Jeśli komuś trudno jest usiąść na podłodze, może usiąść na krześle lub czymś podobnym.
• Jeśli nie może wykonać łudū’ do każdej modlitwy ze względu na swą chorobę, może połączyć modlitwę południową (ẓuhr) z popołudniową (‘aṣr) oraz modlitwę wieczorną (maghrib) z nocną (‘isza’).
• Jeśli ze względu na chorobę nie może użyć wody, może w zamian wykonać tzw. „suchą ablucję” (tajammum) i wtedy wykonać modlitwę.