Filary i elementy obowiązkowe modlitwy

Filary (arkān; l.poj. rukn) modlitwy to jej zasadnicze elementy, konieczne, by modlitwa była ważna. Jeśli pominie się któryś z tych filarów ze względu na zapomnienie lub świadomie, modlitwa staje się nieważna. Należą do nich: Otwierający takbῑr; przyjęcie pozycji stojącej, jeśli jest się w stanie; recytacja Sūrat Al Fātiḥa w przypadku, gdy modlimy się sami, nie za imāmem; skłon; podniesienie się ze skłonu; pokłon do ziemi; przyjęcie pozycji siedzącej pomiędzy dwoma pokłonami; końcowy taszahhud, siedzenie podczas recytacji taszahhud; taslῑm; spokojne przechodzenie z jednej pozycji do drugiej. Obowiązkowe elementy modlitwy (łādżibāt; l.poj. łādżib) to te, które muszą być wykonane w modlitwie. Jeśli pominie się je świadomie, modlitwa staje się nieważna; jeśli jednak pominie się je przez nieuwagę lub zapomnienie, modlitwa nadal jest ważna, lecz opuszczone elementy w tym przypadku muszą zostać zrekompensowane dwoma pokłonami zapomnienia (sudżūd as sahł), co zostanie wyjaśnione później. Obowiązkowe elementy modlitwy (łādżibāt) to: Recytacja podczas modlitwy wszystkich takbῑrów innych, niż takbῑr otwierający; jednokrotne wypowiedzenie Subḥāna Rabbijal ‘Aẓῑm (‘Wszelka cześć mojemu Panu, Najpotężniejszemu’); wypowiedzenie w czasie skłonu Sami‘ Allāhu liman ḥamidah (‘Allah słucha tego, kto Go wychwala’), niezależnie od tego, czy ktoś modli się sam, czy jest osobą prowadzącą modlitwę (imām); wypowiedzenie Rabbanā ła lakal ḥamd (‘O Panie, Tobie należy się wszelka chwała’); jednokrotne wypowiedzenie w czasie pokłonu Subḥāna Rabbijal A‘lā (‘Wszelka cześć mojemu Panu, Najwyższemu’); jednokrotne wypowiedzenie Rabbighfir lῑ (‘O Panie, wybacz mi’) w pozycji siedzącej pomiędzy dwoma pokłonami; oraz recytacja pierwszego taszahhud. Te elementy obowiązkowe, jeśli zostaną nieumyślnie pominięte, mogą zostać zrekompensowane dwoma pokłonami zapomnienia

Elementy zalecane modlitwy (sunan aṣ ṣalāt) to te słowa i czyny, które nie należą ani do fialrów, ani do elementów obowiązkowych modlitwy. Służą one dopełnieniu modlitwy i zalecane jest ich przestrzeganie. Jednak opuszczenie któregoś z nich nie powoduje, że modlitwa staje się nieważna. .

Dwa pokłony zapomnienia

Te pokłony są ogólnie wykonywane po to, by zrekompensować jakiekolwiek niedoskonałości w modlitwie.

Kiedy się je wykonuje?

Wykonuje się je w następujących przypadkach:

Jeśli ktoś pomyłkowo lub przez zapomnienie doda jakiś element do modlitwy, na przykład za dużo razy przyjmie pozycję stojącą, siedzącą, wykona dodatkowy pokłon czy skłon, wówczas musi wykonać pod koniec modlitwy dwa dodatkowe pokłony zapomnienia.
Jeśli przez nieuwagę opuści któryś z filarów modlitwy (arkān), musi dodać ten opuszczony filar, a następnie wykonać dwa pokłony zapomnienia pod koniec modlitwy.
Jeśli przez nieuwagę opuści któryś z obowiązkowych elementów modlitwy (łādżibāt), taki jak pierwszy taszahhud, musi wykonać dwa pokłony zapomnienia pod koniec modlitwy.
W razie wątpliwości co do ilości cykli modlitewnych jakie wykonał, dla pewności przyjmuje, że wykonał mniejszą ilość, a pod koniec modlitwy wykonuje dwa pokłony zapomnienia.

Sposób wykonywania dwóch pokłonów zapomnienia: Wykonuje się je tak samo, jak zwykłe pokłony w modlitwie, czyli robiąc dwa pokłony i przyjmując pomiędzy nimi pozycję siedzącą.

Kiedy wykonać dwa pokłony zapomnienia: Są dwa momenty, kiedy można je wykonać:

Po końcowym taszahhud, a przed recytacją taslῑm wykonuje się dwa pokłony zapomnienia, po czym recytuje się taslῑm tak jak zawsze na zakończenie modliwy.
Po wyrecytowaniu taslῑm wykonuje się dwa pokłony zapomnienia, po czym ponownie recytuje się taslῑm.

Co unieważnia modlitwę

Niemile widziane jest bawienie się dłońmi lub wykrzywianie twarzy podczas modlitwy. .

Pominięcie któregoś z jej filarów (arkān) lub warunków świadomie lub przez zapomnienie, mimo, że osoba modląca ma możliwość wykonania go.
Świadome opuszczenie któregoś z elementów obowiązkowych (łādżibāt).
Celowe rozmawianie.
Śmianie się na głos.
Wiele niepotrzebnych ruchów nie należących do modlitwy.

Czynności niemile widziane podczas modlitwy

Im bardziej osoba unika rozproszenia, koncentując się na modlitwie i stając z pokorą przed swoim Panem, tym większą nagrodę otrzyma i tym wyższy będzie jej stopień w raju.

Są to czynności, które obniżają wartość modlitwy, zmniejszając przez to nagrodę za nią i wpływają negatywnie na pokorę, koncentrację i skupienie podczas modlitwy. Oto one:

Odwracanie głowy podczas modlitwy (patrząc na boki lub do tyłu), gdyż kiedy zapytano o to Proroka r, on odpowiedział: „Jest to sposób okradania, za pomocą którego Szatan odbiera część modlitwy człowieka” (Saḥῑḥ Al Buchārῑ: 718).
Bawienie się rękami lub wykrzywianie twarzy, umieszczanie rąk na biodrach, splatanie palców i strzelanie nimi.
Wykonywanie modlitwy, kiedy coś nas rozprasza, na przykład odczuwanie głodu lub potrzeby załatwienia się, gdyż Prorok r powiedział: „Nie ma modlitwy, kiedy jedzenie jest już przygotowane, albo kiedy ktoś odczuwa potrzebę załatwienia się” (Saḥῑḥ Muslim: 560).

Zalecane modlitwy nadobowiązkowe

Od muzułmanów wymaga się wykonywania jedynie pięciu modlitw na dobę.

Jednak islam zachęca ich, by wykonywali także inne, zalecane modlitwy, gdyż dodatkowe modlitwy sprawiają, że stają się oni godni miłości Allaha, a także rekompensują wszelkie niedociągnięcia w wypełnianiu modlitw obowiązkowych.

Oto niektóre z najważniejszych modlitw nadobowiązkowych:

Modlitwy zalecane towarzyszące modlitwom obowiązkowym (as sunan ar rałātib): Są to modlitwy, które wykonuje się przed modlitwami obowiązkowymi lub po nich i muzułmanie zazwyczaj je wykonują, a rzadko je pomijają.

Jeśli chodzi o nagrodę za wykonywanie tych modlitw, Prorok r powiedział: „ Kto odmawia dwanaście dodatkowych cykli modlitewnych za dnia i w nocy, Allah w nagrodę wybuduje mu dom w Raju” (Saḥῑḥ Muslim: 728).

Oto te modlitwy:

1	Dwa cykle przed modlitwą fadżr.
2	Cztery cykle przed modlitwą ẓuhr, składające się z dwóch modlitw po dwa cykle, oraz modlitwa dwucyklowa po modlitwie ẓuhr.
3	Dwa cykle po modlitwie maghrib.
4	Dwa cykle po modlitwie ‘iszā’.

Modlitwa łitr: Arabskie słowo łitr oznacza „liczbę nieparzystą” i odnosi się do modlitwy składającej się z nieparzystej liczby cykli, wykonywanej po modlitwie ‘iszā’. Uważana jest za jedną z najlepszych i najbardziej chwalebną ze wszystkich modlitw nadobowiązkowych. Prorok r polecił kiedyś muzułmanom: „O zwolennicy Koranu! Wykonujcie modlitwę łitr” (Sunan At Tirmidῑ: 453; Sunan Ibn Mādża: 1170).

Najlepszym czasem na wykonywanie modlitwy łitr jest ostatnia część nocy, przed modlitwą fadżr, jednak można ją wykonywać o każdej porze pomiędzy modlitwami ‘iszā’ a fadżr.

Minimalna ilość cykli w modlitwie łitr to jeden, jednak lepiej jest wykonać co najmniej trzy. Można wykonać ich więcej, jeśli się chce. Prorok r zwykł ich wykonywać jedenaście.

Modlitwy nadobowiązkowe składają się ogólnie z modlitw dwucyklowych zakończonych taslῑmem. Modlitwa łitr nie jest tu wyjątkiem. Jeśli jednak muzułmanin chce zakończyć swą modlitwę, musi dodać jeden pojedynczy cykl, w którym po wyprostowaniu się ze skłonu, a przed wykonaniem pokłonu, recytuje się odpowiednie suplikacje, po czym z dłońmi trzymanymi przed sobą (wnętrzami skierowanymi ku górze) prosi Allaha o cokolwiek chce. Nazywa się to suplikacją qunūt.

Pory, kiedy nadobowiązkowe modlitwy są zabronione

Muzułmanin może wykonywać modlitwy nadobowiązkowe o każdym czasie, z wyjątkiem pór, kiedy ich wykonywanie jest zabronione, gdyż są to określone pory, w jakich niemuzułmanie wykonują zwyczajowo swoje modlitwy. W tych porach można jedynie odrabiać opuszczone modlitwy obowiązkowe lub wykonywać modlitwy nadobowiązkowe uzasadnione okolicznościami, jak na przykład modlitwa „na powitanie meczetu” (taḥijjatul masdżid ‒modlitwa składająca się z dwóch cykli, wykonywana po wejściu do meczetu, jeśli jest wystarczająco dużo czasu, by wykonać ją przed rozpoczęciem się modlitwy obowiązkowej). Zakaz ten dotyczy tylko modlitw rytualnych (ṣalāt). Wznosić prośby do Allaha i recytować suplikacje muzułmanin może o każdej porze.

Pory, w których modlitwy nadobowiązkowe są zakazane to:

1	Od zakończenia pory modlitwy fadżr do czasu, aż słońce wzniesie się nad horyzont na wysokość dzidy. Jest to krótki okres określony w prawie islamskim. W krajach klimatu umiarkowanego wynosi około dwudziestu minut.
2	Od chwili, gdy słońce jest w zenicie do czasu, aż skłoni się ku zachodowi. Jest to krótki okres poprzedzający rozpoczęcie się pory modlitwy ẓuhr.
3	Od zakończenia pory modlitwy ‘aṣr do zachodu słońca.

Wykonywanie modlitw nadobowiązkowych w czasie od końca pory modlitwy ‘aṣr do zachodu słońca jest surowo zabronione. .

Modlitwa zbiorowa

Allah ﷻ nakazuje muzułmanom (mężczyznom), by odprawiali pięć codziennych obowiązkowych modlitw w zgromadzeniu i obiecuje im za to wielką nagrodę. Wspominając o nagrodzie za modlitwę zbiorową, Prorok r powiedział: „Modlitwa w zgromadzeniu przewyższa modlitwę wykonywaną samodzielnie o dwadzieścia siedem stopni” (Saḥῑḥ Al Buchārῑ: 619; Saḥῑḥ Muslim: 650).

Modlitwa zbiorowa może być wykonana przez co najmniej dwie osoby, z których jedna to prowadzący modlitwę (imām). Jednak im więcej osób w niej uczestnieczy, tym droższa jest ona Allahowi.

Naśladowanie imāma w modlitwie

To oznacza, że muzułmanie modlący się za imāmem muszą robić w czasie modlitwy dokładnie to samo, co on, przestrzegając wszystkich ruchów i przyjmując wszystkie pozycje w modlitwie, takie jak skłon i pokłon, zaraz po nim. Nie mogą go oni z żadnym ruchem czy pozycją wyprzedzać, ani wykonywać ich inaczej, niż on.

Prorok r powiedział: „Imāma należy naśladować. Mówcie Allāhu Akbar kiedy on powie i nie mówcie, zanim on pierwszy nie powie. Kłaniajcie się kiedy on się kłania i nie kłaniajcie się, dokąd on tego pierwszy nie zrobi. Kiedy mówi: Sami‘ Allāhu liman ḥamidah (‘Allah słucha tego, kto Go wychwala’), powiedzcie: Rabbanā ła lakal ḥamd (‘O Panie, Tobie należy się wszelka chwała’). Wykonujcie pokłon kiedy on wykonuje pokłon i nie wykonujcie go, dokąd on nie zrobi tego pierwszy” (Saḥῑḥ Al Buchārῑ: 710; Saḥῑḥ Muslim: 414; Sunan Abu Dāłūd: 603).

Kto powinien prowadzić modlitwę?

Modlitwę powinien prowadzić ten muzułmanin, który pamięta najwięcej z Koranu i zna go najlepiej. Jeśli osoby obecne są równe pod tym względem, wówczas prowadzącym modlitwę powinien zostać ten, który zna najwięcej zasad religii, zgodnie z przekazem Proroka r : „Niech ten, kto zna najlepiej Koran na pamięć będzie imāmem dla zgromadzenia; a jeśli wszyscy obecni są pod tym względem równi, wówczas niech modlitwę prowadzi ten, kto ma najlepszą wiedzę o Sunnie” (Saḥῑḥ Muslim: 673).

Gdzie imām i zgromadzenie stoją podczas modlitwy?

Imām stoi na przedzie zgromadzenia a wierni (ma’mūmūn, l.poj. ma’mūn – naśladujący) stoją za nim, formując zwarte rzędy. Rzędy z przodu powinny być całkowicie zapełnione w pierwszej kolejności. Jeśli jest tylko jeden naśladowca (ma’mūm), staje po prawej stronie imāma.

Odrabianie opuszczonych cykli modlitwy

Jeśli modlitwa już się rozpoczęła, osoba spóźniona może się przyłączyć do zgromadzenia, rozpoczynając od tej samej pozycji, w której znajduje się imām (na przykład, jeśli zastanie imāma wykonującego pokłon, musi wyrecytować takbῑr i także przejść do pokłonu). Kiedy imām zakończy modlitwę zbiorową, recytując taslῑm, spóźniony podnosi się, recytując takbῑr przyjmuje pozycję stojącą i dopełnia resztę modlitwy indywidualnie, odrabiając opuszczone cykle.

Cykl (rak‘a), w którym osoba spóźniona zastaje imāma, przyłączając się do modlitwy zbiorowej, liczy się jako początek jej własnej modlitwy, a wszystko, co odrabia po tym, jak imām kończy modlitwę zbiorową, liczy się jako reszta jej modlitwy.

Kiedy uznajemy, że został wykonany pełen rak‘a?

Każda modlitwa ma określoną liczbę cykli, które muszą zostać podczas niej wykonane. Jeśli osoba spóźniona przyłącza się do zgromadzenia do chwili, gdy imām jest w skłonie, liczy się, że wykonała pełen cykl (rak‘a). Jeśli jednak opuści pozycję skłonu (tj. przyłączy się do modlitwy po tym, jak skłon został zakończony), wówczas przyłącza się do zgromadzenia i dopełnia ten cykl wraz z innymi, lecz nie będzie się on wliczał do liczby wykonanych przez tę osobę cykli.

Przykłady ilustrujące sposób nadrabiania straconych cykli modlitewnych

Jeśli jakiś muzułmanin przyłącza się do zgromadzenia podczas modlitwy fadżr w chwili, gdy imām wykonuje drugi rak‘a, musi – po tym, jak imām zakończy modlitwę taslῑmem – podnieść się, recytując takbῑr, i przyjąć pozycję stojącą, po czym nadrobić rak‘a, który opuścił. Nie może wyrecytować taslῑmu, dokąd nie wykona tego cyklu, gdyż modlitwa fadżr składa się z dwóch cykli, zaś osoba ta wykonała wraz z imāmem tylko jeden cykl.

Jeśli muzułmanin przyłącza się do zgromadzenia podczas modlitwy ẓuhr w chwili, gdy imām wykonuje skłon w trzecim rak‘a, oznacza to, że spóźniony wykona dwa pełne cykle modlitewne, które liczą się jako jego dwa pierwsze cykle. Kiedy tylko imām zakończy modlitwę taslῑmem, spóźniony musi się podnieść, recytując takbῑr, przyjąć pozycję stojącą i wykonać dwa dodatkowe cykle, czyli swój trzeci i czwarty, dopełniając w ten sposób modlitwę ẓuhr, która składa się z czterech cykli.

Jeśli przyłączy się do zgromadzenia podczas modlitwy maghrib w chwili, gdy imām jest w pozycji siedzącej, recytując końcowy taszahhud, musi – po tym, jak imām zakończy modlitwę taslῑmem – podnieść się, recytując takbῑr, przyjąć pozycję stojącą i wykonać trzy pełne cykle modlitewne. Powodem jest to, że przyłączył się do zgromadzenia dopiero wtedy, gdy imām recytował ostatni taszahhud, a cykl (rak‘a) liczy się jako kompletny tylko wtedy, gdy ktoś przyłącza się do zgromadzenia do chwili, gdy imām jest w skłonie.

Wezwanie na modlitwę (adān)

Wygłaszanie adānu to jeden z najbardziej chwalebnych czynów w oczach Allaha I. .

Adān ma na celu zwołanie muzułmanów na modlitwę i sygnalizuje rozpoczęcie się pory modlitwy obowiązkowej. Inne wezwanie, zwane iqāma, służy zwołaniu muzułmanów do uformowania szeregów, by można było rozpocząć modlitwę obowiązkową. W przeszłości muzułmanie zbierali się i starali się oszacować, czy nadeszła pora modlitwy, lecz nikt ich nie zwoływał. Pewnego dnia zaczęli dyskusję na temat sposobu, w jaki możnaby zwołać wszystkich na modlitwę.

Jedni zasugerowali użycie dzwonu, jak robią to chrześcijanie, a inni polecili zadęcie w róg, co było praktyką ówczesnych żydów. Wtedy ‘Umar ibn Al Chaṭṭab t , jeden z Towarzyszy Proroka, zasugerował, by wyznaczyć kogoś, kto wygłosi wezwanie na modlitwę. Prorok r zgodził się i rzekł do Bilala t : „Wstań, Bilalu, i zwołaj ludzi na modlitwę” (Saḥῑḥ Al Buchārῑ: 579; Saḥῑḥ Muslim: 377).

Sposób recytacji adānu i iqāmy

Zarówno adān, jak i iqāma, są wymagane w przypadku modlitwy zbiorowej, w przeciwieństwie do modlitwy indywidualnej. Jeśli zgromadzenie celowo nie wykona tych dwóch wezwań, modlitwa nadal będzie ważna, lecz modlący będą postrzegani jako grzesznicy.
Adān powinien być recytowany przyjemnym i donośnym głosem, tak, by ludzie mogli go usłyszeć i przybyć do meczetu, by wykonać modlitwę zbiorową.
Adān ma różne formy, wszystkie zatwierdzone przez Proroka r. Oto najpopularniejsza z nich:

Iqāma

Allāhu Akbar, Allāhu Akbar (‘Allah jest Największy, Allah jest Największy’).
Aszhadu an lā ilāha illallāh (‘Zaświadczam, że nie ma boga godnego czci, z wyjątkiem Allaha’).
Aszhadu anna Muḥammadan rasūlullāh (‘Zaświadczam, że Muḥammad jest Wysłannikiem Allaha’).
Ḥajja ‘alaṣ ṣalāt (‘Przybywajcie na modlitwę’).
Ḥajja ‘alal falaḥ (‘Przybywajcie ku pomyślności’). .
Qad qāmat-iṣ ṣalātu , qad qāmat-iṣ ṣalāt (‘Rozpoczyna się modlitwa, rozpoczyna się modlitwa’).
Allāhu Akbar, Allāhu Akbar (‘Allah jest Największy, Allah jest Największy’).
Lā ilāha illallāh (‘Nie ma boga godnego czci, z wyjątkiem Allaha’).

Adān

Allāhu Akbar (‘Alah jest Największy’) – cztery razy.
Aszhadu an lā ilāha illallāh (‘Zaświadczam, że nie ma boga godnego czci, z wyjątkiem Allaha’) – dwa razy.
Aszhadu anna Muḥammadan rasūlullāh (‘Zaświadczam, że Muḥammad jest Wysłannikiem Allaha’) – dwa razy.
Ḥajja ‘alaṣ ṣalāt (‘Przybywajcie na modlitwę’) – dwa razy.
Ḥajja ‘alal falaḥ (‘Przybywajcie ku pomyślności’) – dwa razy.
Allāhu Akbar (‘Allah jest Największy’) – dwa razy.
Lā ilāha illallāh (‘Nie ma boga godnego czci, z wyjątkiem Allaha’) – jeden raz.

Odpowiedź na adān

Zalecane jest, by ten, kto słyszy wezwanie na modlitwę (adān), powtórzył je za mu’addinem (osobą wygłaszającą wezwanie na modlitwę) dokładnie tak, jak robi to on. Kiedy jednak mówi: Ḥajja ‘alaṣ ṣalāt (‘Przybywajcie na modlitwę’), albo: Ḥajja ‘alal falaḥ (‘Przybywajcie ku pomyślności’), słyszący to odpowiada: Lā ḥaula ła lā qułłata illā billāh, co oznacza „Nie ma mocy ani siły, jak tylko przez Allaha”.

Zalecane jest wyrecytowanie po adānie następującej suplikacji: Allāhumma Rabba hādih-id da‘łat-it tāmmat, łaṣ ṣalāt-il qā’imat, āti Muḥammadan-il łasῑlata łal-faḍῑlat, łab‘athu maqāman maḥmūdan alladῑ ła‘adtah (‘O Allahu, Panie tego doskonałego wezwania, Panie tejże modlitwy, obdarz Muḥammada wstawiennictwem i rangą wywyższenia nad inne stworzenia Allaha, i wynieś go na Miejsce Chwały, które mu obiecałeś’).